Pháp luật hiện hành đã có những quy định rất ràng về thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật, quy định tại chương XXII và chương XXII của Bộ luật dân sự 2015. Theo quy định: Thừa kế theo di chúc phụ thuộc vào ý chí của chủ thể lập di chúc. Thừa kế theo pháp luật các chủ thể trong các quan hệ thừa kế sẽ cần phải tuân thủ các nguyên tắc và trình tự được quy định.
Theo đó VPCC Nguyễn Nguyệt Huệ xin gửi đến quý bạn đọc tổng hợp thông tin về sự khác biệt trong 2 hình thức thừa kế. Cụ thể, theo:
Người thừa kế
- Thừa kế theo Di chúc
– Thông thường sẽ là cá nhân, cơ quan, tổ chức được người lập di chúc đề cập đến là người sẽ nhận di sản trong di chúc và có đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật.
– Người được chỉ định theo như trong di chúc:
– Cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên
– Con thành niên, không có khả năng lao động
- Thừa kế theo Pháp luật
– Nếu chia theo hàng thừa kế, thì sẽ gồm 03 hàng:
– Hàng thừa kế thứ nhất: Vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
– Hàng thừa kế thứ hai: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
– Hàng thừa kế thứ ba: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
– Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
– Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Hình thức
- Thừa kế theo Di chúc
– Di chúc bằng văn bản
– Di chúc lập bằng miệng nếu không thể lập được bằng văn bản.
- Thừa kế theo Pháp luật
Người thừa kế sẽ làm văn bản thỏa thuận. Chỉ khi có văn bản có công chứng về việc phân chia di sản của các đồng thừa kế. Nếu như xảy ra tranh chấp về thừa kế thì căn cứ theo quyết định của tòa án về việc phân chia di sản
Trường hợp được hưởng thừa kế
- Thừa kế theo Di chúc
Người có tài sản muốn để lại di sản cho người khác và đã viết di chúc để chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi người này chết.
- Thừa kế theo Pháp luật
– Trường hợp một người có tài sản chết đi và không để lại di chúc
– Hoặc trong trường hợp di chúc để lại không hợp pháp
– Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập; nếu như cơ quan, tổ chức là đối tượng được nhận di chúc thì sẽ không tồn tại vào thời điểm mở thừa kế (Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật này)
– Người được hưởng di sản theo di chúc sẽ không có quyền hưởng hay từ chối nhận di sản thừa kế.
– Còn về phần di sản: Không được định đoạt trong di chúc; nếu có liên quan đến phần di chúc không có hiệu lực; thì người được thừa kế theo di chúc nhưng không được hưởng và từ chối nhận, chết trước hoặc nếu chết cùng thời điểm với người lập di chúc…
Cách phân chia di sản
- Thừa kế theo Di chúc
– Việc phân chia di sản được thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc; nếu di chúc không xác định rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
– Trường hợp di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật thì người thừa kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản; nếu hiện vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác thì người thừa kế có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
-Trường hợp di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá trị khối di sản thì tỷ lệ này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân chia di sản.
- Thừa kế theo Pháp luật
– Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
– Khi phân chia di sản, nếu có người thừa kế cùng hàng đã thành thai nhưng chưa sinh ra thì phải dành lại một phần di sản bằng phần mà người thừa kế khác được hưởng để nếu người thừa kế đó còn sống khi sinh ra được hưởng; nếu chết trước khi sinh ra thì những người thừa kế khác được hưởng.
– Những người thừa kế có quyền yêu cầu phân chia di sản bằng hiện vật; nếu không thể chia đều bằng hiện vật thì những người thừa kế có thể thỏa thuận về việc định giá hiện vật và thỏa thuận về người nhận hiện vật; nếu không thỏa thuận được thì hiện vật được bán để chia.
Ngoài ra
– Thừa kế theo pháp luật: Căn cứ vào quy định về thế vị, quyền thừa kế giữa cha mẹ nuôi, cha mẹ đẻ với con nuôi; con riêng và bố dượng, mẹ kế; giữa vợ chồng đã chia tài sản chung; đang xin ly hôn hoặc đã kết hôn với người khác…
– Thừa kế theo di chúc: Căn cứ theo quy định về người làm chứng di chúc; người gửi giữ di chúc; di tặng; công bố di chúc…
– Thừa kế theo di chúc sẽ được ưu tiên áp dụng trước. Còn thừa kế theo pháp luật được áp dụng khi rơi vào các trường hợp quy định tại Điều 650 Bộ luật dân sự năm 2015.
– Trách nhiệm của người nhận thừa kế: Về nguyên tắc chung thì trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Tuy nhiên,đối với thừa kế theo di chúc có một trường hợp ngoại lệ, đó là đối với trường hợp di tặng thì: Người được di tặng không phải thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với phần được di tặng, trừ trường hợp toàn bộ di sản không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người lập di chúc thì phần di tặng cũng được dùng để thực hiện phần nghĩa vụ còn lại của người này.
Tham khảo: Thư viện Pháp luật
